Necmettin Halil Onan (d. 1902 – ö. 17 Ağustos 1968), Türk şair, öğretmen, akademisyen, edebiyat tarihçisi.

Türk edebiyatının artık klasikleşmiş eseri olan ve Türk ordusunun Çanakkale Savaşları’ndaki savunmasını anan “Bir Yolcuya” (Dur Yolcu) şiirini kaleme alan şairdir.

Yaşamı

1902’de Çatalca’da doğdu. Babası, Düyun-u Umumiye memuru Halil Hilmi Bey idi.[1] Ortaöğrenimini Vefa Lisesi’nde tamamladı. 1919 yılında Darülfünun Edebiyat Fakültesinde açılan sınavı kazanarak Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne kaydoldu. Cenap Şahabettin, Fuad Köprülü, Ferit Kam, Yusuf Şerif, Yahya Kemal, Hüseyin Daniş gibi edebiyatçıların öğrencisi oldu. [2]

İstanbul’un işgali üzerine okul geçici olarak kapatılınca milli mücadeleye katılmak üzere Ankara’ya geçti. Ankara Talimatgahı’nda zabıt vekili oldu, Anadolu Ajansı Siyasi servisi’nde çalıştı.

Milli mücadele bittikten sonra İstanbul’a dönerek yarım kalan eğitimine devam etti, 1924 yılında mezun oldu. Bir süre tekrar Anadolu Ajansı’nda ve özel okullarda çalıştı. 1929 yılından itibaren İzmir, Adana, Ankara illerinde pek çok lisede edebiyat öğretmenliği ve lise müdürlüğü yaptıktan sonra maarif müfettişi oldu.

1942-1946 yıllarında Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü yaptı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi’ne Eski Türk Edebiyatı Profesörü olarak atandı.

1959’da üniversitedeki görevinden emekli oldu. 18 Ağustos 1968 günü İstanbul’da hayatını kaybetti.
Yazım Yaşamı

Necmettin Halil, yazın yaşamına aruz ölçüsünde şiirler yazarak başladı. İlk şiirleri “Nedim” dergisinde yayımlandı. Aruzu bırakıp hece ölçüsünde şiirler yazmaya başladığında şiirlerini “Dergah” ve “Hayat” dergilerinde yayımladı. Şiirlerini 1927’de ve 1933’de bastırdığı iki kitapta topladı. Aşk, doğa ve ulusal duygular ile ilgili şiirler yazdı. Son dönem şiirlerinde Yahya Kemal Beyatlı etkisi görülür.

İşleyen Yara adlı romanı, kitap olarak basılmamış ancak 1932 yılında Vakit Gazetesi’nde tefrika edilmiştir. Ortaokullar için dilbilgisi kitapları da hazırlamıştır.
Eserleri
Şiir kitapları

Çakıl Taşları (1927)
Bir Yudum Daha (1933)

Diğer kitapları

Dilbilgisi (1928), 2 cilt
Dilbilgisi (1934)
Dilbilgisi (1943), İlkokullar için
İzahlı Divan Şiiri Antolojisi (1940, 1946)
Namık Kemal’ in Talim-i Edebiyatı üzerine bir Risalesi (1950)
Leyla ve Mecnun (1956), Fuzuli’nin eserinin tenkidi

Romanları

İşleyen Yara (yayımlanmadı)
Kolejli Nereye (1977)

En Ünlü Dizeleri

Çanakkale Savaşı’nı konu edinen ‘Bir Yolcu’ya’ adlı şiirinin başındaki şu dizeleri çok yaygın olarak bilinir:

Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.

Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda
Gördüğün bir tümsek, Anadolu’nda,
İstiklal uğrunda, namus yolunda
Can veren Mehmed’in yattığı yerdir.

Kültür Bakanlığı tarafından verilen 2008 yılı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nu alırken yaptığı konuşmasinda Çetin Altan tarafından Necmettin Halil Onan’in “Çakıl Taşları” şiirinin okumasından beri şu mısraları da bu kategoride anmak yerinde olur:[3]

ÇAKIL TAŞLARI

Biliyorsun ki kari, kalbin derinlikleri,
Damla damla biriken gizli gözyaşlarıdır.
Kudretimin oradan çıkarabildikleri,
Halis inci yerine bu çakıl taşlarıdır.

Görüyorsun nihayet çakıl taşları sende, şairin kendi kalbinde kaldı.
Fakat şunu anla ki, o çakıl bulurken de, araştırmadan duyulan zevki aldı…